Het somatische zenuwstelsel is het deel van je zenuwstelsel dat je bewuste spierbewegingen en zintuiglijke waarneming aanstuurt. Als je loopt, een pen vasthoudt of bewust je adem vertraagt, gebruik je dit systeem.
Het somatische zenuwstelsel vormt samen met het autonome zenuwstelsel het perifere zenuwstelsel, dat buiten je hersenen en ruggenmerg ligt. Waar het autonome deel vooral werkt zonder dat je er controle over hebt (zoals je hartslag), is het somatische deel juist onder invloed van je wil en bewustzijn.
Wat is het perifere zenuwstelsel?
Het perifere zenuwstelsel bestaat uit alle zenuwen die buiten het centrale zenuwstelsel liggen — dus buiten je hersenen en ruggenmerg. Het zorgt ervoor dat informatie tussen je lichaam en je hersenen wordt uitgewisseld. Dit systeem bestaat uit:
-
Het somatische zenuwstelsel: stuurt bewuste bewegingen en zintuiglijke waarneming aan
-
Het autonome zenuwstelsel: regelt onbewuste functies zoals hartslag, spijsvertering en ademhaling
Samen zorgen deze subsystemen ervoor dat je zowel bewust kunt reageren op je omgeving, als automatisch kunt functioneren zonder erbij na te denken.
Wat regelt het somatische zenuwstelsel?
Het somatische zenuwstelsel bestaat uit twee hoofdcomponenten:
- Sensorische zenuwen: die signalen vanuit de huid, spieren en gewrichten naar de hersenen sturen (zoals aanraking, temperatuur, pijn)
- Motorische zenuwen: die signalen vanuit de hersenen naar de skeletspieren sturen, zodat je bewust kunt bewegen
Dankzij dit systeem kun je:
- Je lichaam voelen (proprioceptie)
- Bewust bewegen en coördineren
- Reageren op prikkels met doelgerichte acties
- Spieren aansturen die je houding bepalen
De samenwerking met het centrale zenuwstelsel
De signalen van het somatische zenuwstelsel worden verwerkt in je hersenen en ruggenmerg (centraal zenuwstelsel). De samenwerking tussen deze twee systemen maakt snelle, nauwkeurige bewegingen mogelijk, zoals schrijven, fietsen of muziek spelen.
Als je bijvoorbeeld struikelt, registreren de sensorische zenuwen dat razendsnel. Je hersenen reageren door een motorisch signaal terug te sturen om je spieren aan te spannen en je evenwicht te bewaren.
Verband met houding, balans en psoas
Een goed functionerend somatisch zenuwstelsel is cruciaal voor lichaamshouding, balans en bewegingsvrijheid. De psoas spier, die betrokken is bij het buigen van de heupen en stabiliseren van de wervelkolom, ontvangt en verzendt signalen via dit systeem.
Wanneer er spanning of disbalans in de psoas ontstaat, kan dit leiden tot:
- Verstoorde houdingsreflexen
- Slechtere coördinatie van bewegingen
- Verkeerd bewegingspatroon bij zitten, staan en lopen
Therapieën die het somatische systeem aanspreken, zoals Biodynamic Rebalancing, richten zich op het herstellen van dit samenspel tussen waarneming, spieractie en lichaamsbewustzijn.
Hoe beïnvloedt stress het somatische systeem?
Hoewel het somatische zenuwstelsel bewust wordt aangestuurd, kan chronische stress of trauma de werking ervan beïnvloeden:
- Sensorische waarneming kan vervormd raken (bijv. overgevoeligheid of juist verdoofd gevoel)
- Motorische reacties kunnen verkrampt of vertraagd zijn
- Je natuurlijke houding verandert, soms onbewust, naar meer gesloten of gespannen patronen
Een lichaam dat langdurig onder spanning staat, verliest het subtiele evenwicht tussen voelen en bewegen. Lichaamsgerichte therapie kan helpen dit bewustzijn weer te herstellen.
Veelgestelde vragen over het somatische zenuwstelsel
Is het somatische zenuwstelsel hetzelfde als het bewuste zenuwstelsel?
Ja. Het wordt ook wel het ‘willekeurige zenuwstelsel’ genoemd, omdat je er bewust invloed op hebt.
Wat is het verschil met het autonome zenuwstelsel?
Het somatische zenuwstelsel stuurt bewuste spierbewegingen aan, terwijl het autonome systeem onbewuste processen regelt zoals hartslag, spijsvertering en ademhaling.
Kan ik mijn somatische zenuwstelsel trainen?
Ja, via gerichte beweging, aandachtige lichaamsoefeningen, proprioceptietraining en therapieën die het lichaamsbewustzijn stimuleren.